Golshiri Award 8

گزارش گروه کاری هشتمين دورۀ جايزۀ هوشنگ گلشيری

از اواخر سال گذشته، روند تدارک هشتمين دورۀ جايزۀ هوشنگ گلشيری را آغاز کرديم. در حين کار متوجه موضوعی نگرانکننده شديم که اميدوار بوديم در مرحله های بعدی روندِ داوری را با دشواری روبهرو نکند؛ در اواخر شهريور ماه 87 با دريافت نظرهای ارسالی ديديم که بهخلاف دورههای پيشين، استقبالِ از رمانها و مجموعهداستانهای انتشار يافته در سال 86 بسیار کمتر از حد انتظار ما بوده است. به اين معنا که بيشتر نظردهندگان تعداد کمی از کتابها را خوانده و دست به مقايسه زده بودند. اين امر خود نشانگر تشدید وضعیتی است که مدتی است گریبانگیر ادبيات داستانی معاصر شده است؛ دغدغهای که در گزارش نسترن موسوی، دبیر جایزه، به مراسم هفتمین دوره در سال گذشته مطرح شده بود و میبینیم این پیشبینی، که شاید در آن زمان بیشوکم بدبینانه مینمود، متاسفانه در این دوره به حقیقت پیوسته است:

هيچ دلمان نمیخواهد که میخواهيم به شکلِ گزارشِ روندِ کار هشتمين دورۀ جايزۀ هوشنگ گلشيری با شما در ميان بگذاريم آغازی تلخ و شکوهآميز داشته باشد. البته پنهان نمیکنيم که به دليلهايی که خواهد آمد با چه نگرانیهايی برای تداومِ کار روبهرو هستيم. با اين همه، قوتِ جادوئیِ ادبيات را به مدد میگيرم تا بگويم هر چه را از دست بدهيم، آرمان و آرزوهامان از آنِ خودمان است. چه کسی میتواند آن داستاننويسی را که تازه يا ديرزمانی است که به نيروی شگفتانگيز، آفريننده و برانگيزانندۀ نوشتن پی برده مقهور خود سازد؟ راز تداوم کار نويسندگی خلاق در آن ارادهی شکستناپذيرِ نويسنده است. تا اين اراده وجود داشته باشد، کسانی هم يافت میشوند که بخواهند اين ارادهورزی را تحسين و پشتيبانی کنند- و در نتيجه بنيادهايی هم بايد باشند تا شرايطی را برای چنين ديدارهايی فراهم آورند. فکر کنم با اين مقدمهچينی، اکنون، میتوانم از دشواریهای کار هم بگويم: نکتههايی

بسياری از شما با گوشت و پوست خود وضعيت دشوارِ کسبِ مجوز نشر را حس کردهايد. میدانيم که آنچه انتشار میيابد اندک است. افزون بر همـﮥ پیامدهای اين وضع، بنياد گلشيری برای بررسیِ کتابها و انتخاب آثار برجسته با محدوديت بیاندازهای روبهروست. اگر شرايط همينطور ادامه يابد، شاید دیگر رقابتی درميان نباشد تا بخواهیم سال آينده مراسمِ جایزهای برگزار کنیم. اگر وضع نشر ادبياتِ داستانی تا بعد از نمایشگاه کتاب, یعنی زمانی که معمولا فهرست نهایی را برای نظردهندگان میفرستيم، به همین منوال باشد که امروز میبینیم، شاید اصلا سال آينده خبری از جايزه نباشد. تا جایی که شنيدهايم بسياری از اساس از خِيرِ دادن اثر به ناشر برای کسبِ مجوز گذشتهاند. بهعلاوه، ديدهايم که برخی از کتابهای واجد شرایط به سبب طولانی شدن زمانِ اعلام وصولِ مجوز اصلا وارد فهرستِ ما نمیشوند و چون ملاکمان صرفا تاريخ و اطلاعات مندرج در شناسنامـﮥ کتاب است در فهرست سال بعد هم جا نمیگيرند.

با اينهمه، به مدد رهنمودهای مندرج در آييننامهی اجرایی جایزه مصوبِ سال 86، توانستیم آثاری را برای ورود به مرحلـﮥ دوم معرفی کنيم (نام و مشخصات اين آثار از طريق پايگاه اطلاعرسانیِ بنياد گلشيری و برخی مطبوعات در اختيار همگان قرار گرفت)، ولی بروز چنين پديدهای افزون بر به تاخیر انداختنِ روند کار، سرانجام به آن انجاميد که داوران اين دوره به این نتیجه برسند که از اعلام برنده (يا برندگانی) خودداری ورزند. در بيانيـﮥ داوران، به دليلهای اين تصميمگيری اشاره شده است، اما گروه کاریِ هشتمين دورۀ جايزۀ هوشنگ گلشيری مايل است نتیجـﮥ ارزیابی خود را به صورت زیر ارائه کند:

· شدتگيری سانسور و خودسانسوری؛

· رواج بيش از پيش سازوکارهايی که بازار کتاب را مملو از آثار متوسط و نازل کرده است و فقط به کارِ پر و پیمان کردن آمارهای رسمی انتشار در حوزۀ ادبیات داستانی میآید؛

· نبودنِ زمينههايی برای انتشار نقد ادبی جدی؛

· ممانعت از چاپ مجدد آثاری که پیشتر و گاه در همان سال مجوز انتشار گرفتهاند؛ بلیهای که گریبانگیر دو اثر برندۀ دورۀ هفتم جایزۀ هوشنگ گلشیری- رمانهای عقرب روی پلههای راه آهن اندیمشک نوشتـﮥ حسین مرتضائیان آبکنار و سالمرگی نوشتـﮥ اصغر الهی- شد. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری مییابد که بدانیم یکی از دلگرمیهای دستاندرکاران و داوران بنياد همواره این بوده است که با ارجگذاری به آثار برتر ادبيات داستانی و ارائـﮥ پیشنهاد به خوانندگان، به افزایشِ شمارگانِ فروش کتابهای برگزيده در این وانفسای شمارگانهای نازل کمکی کنند. از اين رو، میتوان دريافت که ممنوعيت انتشار دوبارۀ کتابهای يادشده تا چه اندازه مايـﮥ سرخوردگی است.

آيا میتوان تحميل اين محدوديتها را جز عنادورزی با ادبيات جدی و مستقل به چيز ديگری تعبير کرد؟ با اينهمه، گروه کاریِ اين دوره از جايزه همچنان در تمام مرحلهها به کار خود ادامه داد و پس از سپردن آثار راهيافته به مرحلـﮥ دوم، با ارسال درخواست به مراکز متعدد، در صدد تهيـﮥ مکانی عمومی برای برگزاری مراسم جايزه در روز جمعه 27 دی ماه 87 برآمد. گروه کاری جایزه تصمیم گرفت که امسال، در صورت ناکامی در یافتن محلی برای برگزاری مراسم اهدای جوایز، این مراسم را به صورت مجازی برگزار کند.

در روز 22/10/87، نشستی با شرکت داوران هشتمين دورۀ جايزه ترتيب داده شد تا داوران برای تصميمگيری به بحث و گفتوگو بنشينند. در همين نشست، داوران نظر نهایی خود را اعلام کردند، بر سر مضمونِ کلیِ بيانيـﮥ خود به توافق رسيدند و قرار گذاشتند که متن نهاییِ را ظرف چند روز تهيه کنند. در طی اين زمان، متاسفانه با وجود پیگيریِ مکاتبات مرسوم برای گرفتن جا، مديران مربوط یا پاسخ منفی دادند یا از دادن هرگونه پاسخی تا تاريخ 24/10/87 خودداری ورزيدند.

روند کار هشتمين دورۀ جايزۀ هوشنگ گلشيری به اين ترتيب به پايان رسيد. نام و مشخصات آثار مرحلـﮥ نخست، نام و مشخصات آثار واجد شرايط برای راه يافتن به مرحلـﮥ دوم، نام نظردهندگان و نام داوران و یاوران اين دوره از جايزه در بخشهای ديگر پايگاه اطلاعرسانیِ بنياد گلشيری آمده است. در اينجا گروه کاری وظيفـﮥ خود میداند از همـﮥ همکاران، یاوران، نظردهندگان، و بهويژه داوران مرحلـﮥ نهایی، که در مراحل گوناگون این دوره یاریمان دادند، سپاسگزاری کند.

با آرزوی سالهای پربارتر برای ادبيات داستانی ایران

گروه کاری هشتمين دورۀ جايزۀ هوشنگ گلشيری ـ 24 دی ماه 1387

یونس تراکمه، عبدالعلی عظيمی و نسترن موسوی

بیانیـﮥ داوران هشتمین دورۀ جایزۀ هوشنگ گلشیری

ایدۀ انتخاب و معرفی برترینهای حوزۀ ادبیات داستانی و ارجگذاری بر آثار خلاقـﮥ تولیدشده در هر سال ایدهای کارساز و مطمئن بوده و هست. دستاندرکاران انتخاب کتاب برتر حوزۀ ادبیات داستانی- با هر عنوان و هر دیدگاه - همواره امیدوار بوده و هستند که با انتخاب و معرفی برترینهای هر دوره، بستری مناسب برای رشد و تعالی خلاقیتهای ادبی فراهم آید و این خود انگیزهای شود برای ارتقای سطح کیفی آثار.

اما جمعبندی برگزاری دورههای متوالی انتخاب کتاب برتر نشان داده است که:

تغییر هر روزۀ قوانین مربوط به نشر کتاب و اتکا به سلیقه های فردی
سیاست استقرار فرهنگی یکشکل در سطح جامعه از راه اشاعـﮥ ادبیاتی خنثی و عوامانه
سقوط هر روزۀ شمارگان کتاب
پایین آمدن رقم خوانندگان ادبیات نخبه
دسترسی به تکنولوژی ارتباط آسان که سبب شده تا سرعت عکسالعمل به شرایط و مسائل روز عرصـﮥ تامل و تعمق را به عقب رانَد و ادبیاتی سطحی و عامیانه را جایگزین ادبیاتی چندلایه و اندیشمندانه کند
عدم وجود نقد جدی و کارشناسانه
آسانگیری ناشران در انتخاب کتاب
فاصلهگیری نویسندگانی که سالها در زمرۀ خلاقان عرصـﮥ ادبیات داستانی بودهاند با جریانهای ادبی روز و نویسندگان نسل جدید
در جا زدن در افکار، ایدهها و شکلهای عادتشده، و عدم جسارت برای ورود به عرصههای کمتر تجربه شده
حذف جریان مستمر و مستحکم ادبیات به دلیل شکلگیری این تفکر نادرست در نوآمدگان عرصـﮥ ادبیات داستانی که باید پتانسیل ادبیات جدید را به مثابـﮥ نیروی طغیان و ویرانی گذشته به نفع آینده به کار گرفت
و ...

تولید خلاقـﮥ ادبیات داستانی- به مثابـﮥ نخبهترین شکل نمود فرهنگ روشنگری و روشنفکری- را با نوعی بحران رو در رو کرده است. شکل بیرونی بروز این بحران را میتوان در سطح کیفی آثار تولیدشده بهخوبی مشاهده کرد.

با توجه به نکات یاد شده، هیت داوران هشتمین دورۀ جایزۀ هوشنگ گلشیری، کامران بزرگنیا، محمد چرمشیر، محمود حسینیزاد، نسیم خاکسار، علی خدایی، ناهید طباطبایی، لیلی گلستان، بعد از معرفی نامزدهای مرحلـﮥ اول از جانب گروه کاری جایزۀ بنیاد گلشیری، بررسی و داوری این آثار را آغاز کردند و بنا بر سنت هر ساله، نخست به انتخاب آثار برتر از میان نامزدهای مرحلـﮥ اول پرداختند و این آثار را به گروه کاری جایزه معرفی کردند. اما در گام دوم، هر یک از داوران به بیان دغدغههای خود در زمینـﮥ اُفت کیفیت آثار پرداخت و نگرانیهای خود را از این روند نزولی بیان داشت. جمعبندی نظرها بر وجود دو گزینه تاکید داشت: آیا در وضعیت فعلی، ادامـﮥ روند گذشته و تکیه کردن بر این ایده که جایزۀ هوشنگ گلشیری میتواند حامی همین ادبیات موجود باشد گزینهای منطقی است یا حفظ ملاکها و عدم عدول از آنها؟ داوران هشتمین دورۀ جایزه به اتفاق بر تحقق گزینـﮥ دوم پای فشردند و این گزینه را به عنوان راهکار این دورۀ جایزۀ هوشنگ گلشیری انتخاب کردند.

براساس این تفکر و با توجه به شرایط غریبِ تولیدِ ادبیات داستانی در این دورۀ زمانی، هیئت داوران هیچیک از آثار معرفیشده در سه بخش «مجموعهداستان»، «مجموعهداستان اول» و «رمان اول» را حائز شرایط دریافت جایزۀ هوشنگ گلشیری ندانست.

کامران بزرگنیا، محمد چرمشیر، محمود حسینیزاد،

نسیم خاکسار، علی خدایی، ناهید طباطبایی، لیلی گلستان

انعکاس خبر و واکنشها در رسانهها

روزنامهها

ابتکار

http://ebtekarnews.com