برو به بخش: 11 . 10 . 9 . 8 . 7 . 6 . 5 . 4 . 3 . 2 . 1

راعي کتاب را بست. سيگاري آتش زد. وحدت چند صفحه‌اي را ورق زد، گفت:‏

‏ «مفصل است، تازه منظم نيست. بيشترش هنوز يادداشت است، اما ماحصل اين است که ‏من در اين يادداشتها سعي کرده‌ام دست بگذارم روي همان‌جايي که تبري، داسي فرود ‏مي‌آيد و تداوم يک تنه را قطع مي‌کند، يا بگيريم سنگي که جلو جريان آرام و مداوم را مي‌گيرد. ‏ما اينجا به هر دليل که بوده، مثلاً موقعيت جغرافيايي، گرفتار همين مشکل بوده‌ايم، و حالا هم ‏هستيم. اما من فقط _ اگر موافق باشي _ مي‌خواهم قصـﮥ‏ سرو کاشمر يا حتي فريومد را ‏برايت بخوانم.»‏

کاغذي را برداشت، گفت: «ببين، دقيقي مي‌گويد:‏

يکي سرو آزاد بود از بهشت / به پيش در آذر اندر بکشت
نبشتش بر آن زاد سرو سهي / که پذرفت گشتاسپ دين بهي

يا مثلاً باز دارد که:‏

چو چندي بر آمد بر اين ساليان / بباليد سرو سهي همچنان
چنان گشت آزاد سرو بلند / که بر گرد او بر نگشتي کمند
چو بالا بر آورد و بسيار شاخ / پي افکند گردش يکي خوب کاخ
فرستاد هر سو به کشور پيام / که چون سرو کشمر به گيتي کدام
ز مينو فرستاد زي من خداي / مرا گفت از اينجا به مينو برآي
کنون هر که اين پند من بشنويد / پياده سوي سرو کشمر رويد‏
بگيريد يکسر ره زرد هشت / به‌سوي بت چين بر آريد پشت

بعدش هم توضيح داده‌ام، از اينجا و آنجا روايت‌ها را جمع کرده‌ام، خودت آنها را بيش و کم ‏مي‌داني.»‏

صفحه را کنار دستش گذاشت، از روي دستـﮥ‏ کاغذها هم باز صفحاتي جدا کرد همان‌طور ‏پراکنده کناري مي‌ريخت:‏

‏«خوب، اين بيت هم جالب است:‏

به آيين پيشينگان منگريد / بدين سايـﮥ‏ سرو بن بغنويد‏

اما همـﮥ‏ روايت‌ها بيشتر دال بر اين است که کاشتن سرو _ چه به فرمان گشتاسب يا به ‏دست زردشت _ درست نشانـﮥ‏ آغاز بعثت، يا بهتر است بگوييم هجرت بوده است، و خود ‏سرو هم مکه است، خانـﮥ‏ خدا، و نيز رمزي از مينو.‏

بهشتيش خوان ار نداني همي / چرا سرو کشمرش خواني همي
چرا کش نخواني نهال بهشت / که چون سرو کشمر به گيتي که کشت

مهمتر از همه باليدن آن پيروزي امشاسپندان و انسان بر اهريمن و ديگر ديوان و حتي انيران ‏بوده است، و حتي خود درخت ...»‏

باز ورق زد: «نوشته بودمش. زردشت را درست به درختي تشبيه کرده‌‌اند.»‏

بلند شد، دورﮤ‏ شاهنامه‌اش را آورد، جلدها را اين طرف و آن طرفش مي‌گذاشت، نه روي هم ‏و صاف، اما پرت نمي‌کرد. جلدي را باز کرد. ورق زد، با دستي لرزان. انگشت شستش را تر ‏نمي‌کرد، سعي مي‌کرد با نوک انگشت صفحه را بگيرد، جداش کند و بعد ورق بزند. خواند:‏

‏«چو يک چندگاهي بر آمد بر اين / درختي پديد آمد اندر زمين
از ايوان گشتاسپ تا پيش کاخ / درختي گشن‌بيخ بسيارشاخ
همه برگ او پند و بارش خرد / کسي کو چنو بر خورد کي مرد

ديدي؟ باز هم هست. فردوسي هم دارد. همه‌اش را نوشته‌ام.»‏

بقيـﮥ‏ جلدها را طرف چپش ريخت، و باز سراغ يادداشت‌هاش رفت. ورق مي‌زد، مي‌خواند، با ‏نگاهي سرسري. و بعد صفحه را طرف چپش مي‌انداخت. و گاهي جلوش پرت مي‌کرد روي ‏گوشـﮥ‏ رختخوابش. گفت: «خوب، يادم آمد. گمانم در مورد اسفنديار است. مي‌گويد:‏

سر سنگ تابوت کردند سخت / شد آن بارور خسرواني درخت

مي‌بيني؟ انسان را به درخت تشبيه کرده است. جالبترين مثال را مي‌شود در مرگ رستم ‏ديد: ‏

شغاد آن به‌نفرين شوريده‌بخت / بکند از بن آن خسرواني درخت

خودت هم که يادت هست. رستم شغاد و درخت را به هم مي‌دوزد، انگار که درخت نمي‌تواند ‏و نبايد سپر به‌نفريني چون شغاد بشود، براي همين هم تير از درخت مي‌گذرد و به تن شغاد ‏مي‌رسد، بگو که درخت نه، که انسان درخت تير را از تن خود گذاره مي‌دهد.»‏

باز ورق زد. صفحه‌اي را پيدا کرد. به دست گرفت، خواند، گفت: «نه، اين چندان مهم نيست، ‏باشد بعد. وقتي همه‌اش را تنظيم کردم. کجا بوديم؟»‏

راعي گفت: «مي‌خواستي قصـﮥ‏ سرو کاشمر را بخواني.»‏

‏«بله، درست مي‌گويي. زيادي هرز رفتم، اما لازم بود. خوب، فکرش را بکن به سال دويست و ‏سي و دو هجري ...»‏

نگاه کرد، ورق زد، يکي دو تا را طرف راستش انداخت: «بله درست است. صاحب تاريخ بيهق ‏نوشته است: و از آن وقت که اين درخت کشته بودند تا بدين وقت هزار و چهار صد و پنج ‏سال بود. مي‌بيني؟ هر دو درخت هنوز بوده است، يکي به کاشمر، يکي هم به فريومد. ‏فکرش را بکن با وجود دو قرن استيلاي عرب هنوز چيزي ادامه داشته، آن‌هم سروهايي ‏کشتـﮥ‏ زردشت، گشن‌بيخ، بسيارشاخ، و به نسبت اين حوزﮤ‏ فرهنگي گيريم که شعله‌اي در ‏اجاقي. آن‌وقت ...»‏

باز ورق زد، و هر برگ خوانده و نخوانده را جلوش مي‌ريخت، بي‌آنکه ببيند که کجا.‏

‏«المتوکل علي‌الله‌جعفربن‌المعتصم خليفه را اين درخت وصف کردند، و او بناي جعفريه آغاز ‏کرده بود، نامه نوشت به عامل نيشابور که بايد آن درخت ببرند و بر گردون نهند و به بغداد ‏فرستند و جملـﮥ‏ شاخه‌هاي آن در نمد دوزند و بفرستند، تا درودگران در بغداد آن درخت ‏راست باز نهند و ساقه‌ها به هم باز بندند، چنان‌که هيچ شاخ و فرع از آن درخت ضايع ‏نشود، تا وي آن ببيند آن‌گاه در بنا به کار برند.»‏

توي جيب‌هايش را گشت، جعبـﮥ‏ سيگارش خالي بود، مچاله‌اش کرد و همان دور و بر جايي ‏انداخت. راعي سيگار روشن‌شده‌اي جلوش نگه داشته بود. ‏

‏«متشکرم. ديدي؟ در نمد بپيچند و بر گردون نهند و تا جعفريه ببرند، و چون خليفه بديد در بناي ‏جعفريه به کار گيرند، آن‌هم درختي را که مؤلف تاريخ بيهق گفته است: در سايـﮥ‏ آن زيادت از ‏ده هزار گوسفند قرار گرفتي، و وقتي که آدمي نبودي و گوسفند و شبان نبودي، وحوش و ‏سباع آنجا آرام گرفتندي. و چندان مرغ گوناگون بر آن شاخ‌ها مأوي داشتند که اعداد ايشان ‏کسي در ضبط حساب نتواند آورد. و زردشتيان تا قطعش نکنند حاضر شده بودند پنجاه هزار ‏دينار نيشابوري خزانـﮥ‏ خليفه را خدمت کنند. اما ظاهراً فرمان خليفه را ديگر کردن محال بود. و ‏اشتياق ديدن سروش چنان بود که از ديدار آن‌همه زر مي‌توانست گذشت، آن‌هم کسي که تا ‏مبادا خزانه تهي شود فرموده بود تا از زردشتيان مسلمان‌شده همچنان جزيه بستانند. خوب، ‏اما درخت، وقتي دور تنه‌اش بيست و هفت تازيانه باشد، اره‌اي در خور مي‌خواهد و کسي که ‏تعهد اين کار کند. اما مي‌جويند، هميشه هم پيدا کرده‌اند، از خواجه نصير بگير تا خواجه ‏رشيدالدين فضل‌الله، و اينجا خواجه ابوالطيب امير عتاب بن ورقاءالشاعر الشيباني است. ‏صبر کن عين نقل ابوالحسن علي‌بن‌زيد اين است: چو بيفتاد در آن حدود زمين بلرزيد و ‏کاريزها و بناهاي بسيار خلل کرد، و نماز شام انواع و اصناف مرغان بيامدند، چندان‌که ‏آسمان پوشيده گشت و به انواع اصوات خويش نوحه و زاري مي‌کردند بر وجهي که ‏مردمان از آن تعجب کردند و گوسپندان که در ظلال آن آرام گرفتندي همچنان ناله و زاري ‏آغاز کردند. خوب، حالا به فرض که اين وصف ساختـﮥ‏ ذهن گبرکان باشد، يا همان‌ها که از ‏بي‌چيزي تا جزيه ندهند مسلمان شده بودند، اما مگر نه که به رمز همان مي‌گويد که بر ‏مردمان رفته بود، بر تداومي که قطع شده بود؟ ببين، من بارها، باور کن، به خواب يا حتي ‏بيداري آن کاروان شتر و شتربان و گردونه‌هاي حامل شاخه‌هاي در نمد پيچيده را ديده‌ام، باش ‏از کاشمر تا جعفريه همپا شده‌ام.»‏

بلند شده بود، با تمام قامت، و به اشارﮤ‏‏ دستي آفاق مغرب و به دستي ديگر آن‌سوي کوير ‏جايي را نشان مي‌داد، گفت: «از کشمر تا جعفريه، هزاران اشتر، زنگوله به گردن. قبلاً انگار در ‏زمان منصور همـﮥ‏ عمارات تيسفون را در کار ساختن بغداد کرده بودند و حالا نه تن همـﮥ‏ ‏خراسانيان را که بند بند همـﮥ‏ ساکنان اين خطه را جدا کرده بودند و مي‌بردند بر گردونه‌ها و بر ‏جادﮤ‏ ابريشم تا ما را، من و تو را، چون پشتيوان، تير سقف، و نمي‌دانم ستون و جرز و ديوار در ‏کاخ‌هاشان به کار برند.»‏

نشست، انگار که بشکند به ضربـﮥ‏ تبري ناگهاني و همـﮥ‏ برگ و بار و حتي شاخه‌هاش به ‏همان يک ضربه بر گردش بريزد. و حالا داشت با دو دست لرزان آويخته از شانه‌هاش، ‏شاخه‌هاي شکستـﮥ‏ آويخته از پوست درختي که او بوده بود، کاغذهاي پخش‌وپلا شده‌اش را، ‏انگار که برگ‌هاش باشند، يا سرشاخه‌هاش، تراشه‌هاي تنه‌اش، يکي يکي برمي‌داشت و ‏روي هم مي‌چيد. راعي گفت: «بعد، بعدش چي شد؟»‏

نگاه کرد. دو قطره اشک به مژه‌هاش آويخته بود، که چکيد بر گونه‌ها. ‏

‏«مي‌دانستم مي‌پرسي. خوب اين را هم گفته‌اند. مي‌گويند پيش از آنکه آن کاروان بند بند تن ‏ما، رمز تداومي هزار و پانصد ساله به جعفريه برسد، متوکل کشته شده بود آن‌هم به دست ‏دو غلام ترک. قبول که در اين روايت هم رمزي هست، اما مي‌داني آن که سرو فريومد را بر ‏انداخت به دليل همين روايت هم شده آزموده‌تر شده بود، يعني دويست و نود و يک سال پس ‏از برانداختن، قطعه قطعه کردن سرو کاشمر ...»‏

باز بر سر اوراقش رفت که حالا دسته کرده و به‌قاعده، اما نه به ترتيب، روي هم چيده جلوش ‏بود. دستهاش مي‌لرزيد، گفت: «يادم است، اما عين روايت جالب‌تر است، با توجه به اينکه ‏يکي نشانـﮥ‏ تثبيت استيلاي عرب بوده، و ريشه کن کردن؛ و اين يکي رمزي از تسلط ترکان.»‏

برگ‌ها را باز گرد بر گردش مي‌پراکند. نيافت. نمي‌يافت. گفت: «يادداشتش کرده بودم. ‏مي‌بايست همين جاها باشد. اما مهم نيست. يادم است. مي‌گويند ينالتگين تا ضرري به وي ‏و حشم وي نرسد فرمود تا درخت را آتش بزنند. بله، درست شنيدي، آتش بزنند، يعني دو ‏عنصر پرستيدني کيش زردشتي را به جان هم انداختند و خود از ميانه گريختند تا شومي قطع ‏چنان سروي دامنشان نگيرد. خوب، مقصود از اين روايت اين است که ديگر اينجا نقطـﮥ‏ پايان ‏يک دوره است، نقطـﮥ‏ عطف است طوري که حتي صاحب تاريخ بيهق يادش مي‌رود از بلندي ‏شعلـﮥ‏ چنان سروي بگويد؛ يا طول زمان سوختن را متذکر شود؛ يا مثلاً از دودي بگويد که همـﮥ‏ ‏آفاق اين حوزه را گرفته بود؛ لانه‌هايي که سوخته شدند؛ اصناف مرغاني که بر گرد چنان ‏درخت فروزان ‌سرتاپا شعله و دود طواف مي‌کرده‌ا‌ند. اما ...»‏

دست برد و گوشـﮥ‏ لحافش را پس زد: «مي‌بيني؟»‏

انگشت بر بته‌جقـﮥ‏ قالي گذاشته بود: «از همان وقت است شايد که اين سروهاي سر خميده ‏را بر متن قالي‌هاشان نقش کردند. ببين، انگار روي خودش خم شده باشد، يا شکسته ‏باشد.»‏

بوي دود را اول راعي شنيد و بعد ديد. چراغ خوراک‌پزي بود، از گرد کتري سياه‌شده تنوره ‏مي‌کشيد و تا راعي بجنبد و فتيله را پايين بکشد، همـﮥ‏ اتاق انباشته از دود بود. گفت: «در را ‏باز کن، مگر نمي‌بيني؟»‏

دود تا سقف رسيده بود و نخ‌ها، قنديل‌هاي سياه، اينجا و آنجا از سقف آويخته بود. کليد ‏نمي‌چرخيد. وحدت گفت: «نه، فايده ندارد.»‏

سرفه مي‌کرد. راعي بلند شد پردﮤ‏ جلو پنجره را عقب زد. منقل را برداشت و پايين گذاشت. ‏باز هم بود. بطري‌هاي مشروب و نوشابه، خالي و پر، ظرف‌هاي نشستـﮥ‏ بر هم توده شده، ‏چوب شکستـﮥ‏ وافور. همه را بايست مي‌گذاشت پايين. کتاب هم بود. پنجره را که باز کرد ‏نسيم خنک تازه‌اي مثل دست کودکي صورتش را نوازش مي‌کرد. اما نمي‌شد. بوي دود تا ‏ريه‌هاش رفته بود و سرفـﮥ‏ وحدت پشت سرش نمي‌گذاشت. دل‌آشوبه‌اش شباهتي به ظهر ‏نداشت، اما همان‌طورها بود. نه، نبود. چيزي مثل آونگ در سينه‌اش از جايي نامريي آويخته ‏بود، بي‌حرکت، و سنگيني‌اش را نه در گلو، نزديکيهاي سيب آدمش، که در تمام امعاء و ‏احشائش حس مي‌کرد. چراغ‌هايي اينجا و آنجا روشن بود. بالاخره آنجا گوشـﮥ‏ ساختماني ‏هلال ماه را پريده‌رنگ و باريک و بي‌نور ديد. بايست مي‌رفت. وحدت گفت: «بيا برويم بيرون.»‏

و سرفه کرد. صداي ماشين‌ها، بوق‌ها، و ترمزها از اينجا و آنجا شنيده مي‌شد، انگار که ‏مکعب‌هاي بزرگ و کوچک را خراش هزار هزار صداي دور و نزديک تکه‌تکه مي‌کرد. ‏

وحدت گفت: «آن پنجره را ببند، خواهش مي‌کنم. مي‌رويم بيرون، همين سر خيابان يک دکـﮥ‏ ‏عرق فروشي هست، دنج است.»‏

راعي برگشت. پردﮤ‏ دود نازک‌تر شده بود، و آنجا ميان چهارچوب در وحدت خم‌شده بر دو زانو ‏سرفه مي‌کرد. راعي گفت: «نه، من بايد بروم، عذر مي‌خواهم.»‏

کفش‌هايش را که پوشيد، گفت: «دلخور نشو، واقعاً بايد بروم، بگير بايد تنها باشم. براي ‏امروزم خيلي زياد بوده.»‏

به وحدت که رسيد، دست دراز کرد. وحدت گفت: «پس تو هم مي‌روي به برج عاج خودت؟»‏

‏«آره، بگير برج عاج. اما تو ...»‏

نه، نمي‌بايست مي‌گفت. گرفتش و بوسيدش: «وقتي نمي‌توانيم کاري براي هم بکنيم ديگر ‏زخم زبان چرا؟»‏

و راه افتاد. به چهارچوب در که رسيد برگشت، گفت: «ببين وحدت، تو حتماً فکرهات را ‏کرده‌اي، مي‌داني که تنها با خودکشي مي‌تواني کاري کني که آدم‌ها جديت بگيرند، از عفت ‏گرفته تا بقيه، همکارهات و حتي بچه‌هات؛ آن‌هم درست همين امشب. اما اين هم يادت ‏باشد که من يکي تحمل بار اضافي ندارم. مي‌فهمي؟ ديگر نمي‌توانم بعد از مرگ تو با اين ‏دلشوره زندگي کنم که مي‌شد منصرفش کرد و نکرديم، يا من به‌خصوص نکردم. در ثاني من ‏به اندازﮤ‏ کافي جسد روي دوش يا حتي توي سينه‌ام، اينجا، دارم که ديگر جايي براي لاشـﮥ‏ ‏تازه نيست ...»‏

کافي بود. همين‌ها را هم که گفته بود زيادي بود. بايست مي‌گفت: «با اين‌همه بمان!» ‏نگفت. در خانه را باز کرد و بيرون آمد. پله‌ها تاريک بود. دست به نرده‌ها که بگيري مي‌شود ‏پايين رفت. اشکال کار فقط در پاگردها بود. نردﮤ‏ پوشيده از ياس طرف چپش بود. پارس سگي ‏نيامد. يکي دو برگ را لگد کرد اما بوي پائيز را حس نکرد. مي‌دانست که هست در هوا، لاي ‏برگ‌هاي ياس و حتي ميان سرانگشت‌هاش که بر ميله‌هاي نرده مي‌کشيد. بوي دودي که ‏وحدت مي‌گفت نمي‌گذاشت بشنود، يا بوي مردار. در را که باز کرد ماشين را جلو در ديد. چراغ ‏داخل ماشين روشن بود. در عقب باز بود. عفت گفت: «بفرماييد، محسن مي‌رساندتان.»‏

گفت: «چي؟ هنوز اينجاييد؟»‏

‏«منتظر شما بودم بفرماييد. محسن غريبه نيست، مي‌داند، همه چيز را مي‌داند.»‏

راعي سوار شد. نمي‌خواست، اما ديگر کاريش نمي‌شد کرد.بازي پيش از او شايد هم از دم ‏ألست بربکم آغاز شده بود. عفت گفت: «به نظر شما من چه کار بايد بکنم؟ خواهش مي‌کنم ‏صريح بفرماييد.»‏

نمي‌خواست به صورتش نگاه کند اما مجبور بود. حالا به‌خصوص بزکش تندتر مي‌زد، آن‌هم از ‏اين‌همه نزديک و اينکه ناگهان نور پايين ماشيني يا چراغ تيري، دکاني روشنش مي‌کرد. گفت: ‏‏«من نمي‌دانم، گيجم.»‏

محسن گفت: «ولش کن، خواهر. اين مردک لياقت ...»‏

راعي گفت: «خواهش مي‌کنم نگه داريد. من پياده مي‌شوم.»‏

عفت گفت: «تو دخالت نکن، اين زندگي من است نه تو.»‏

نگه داشته بود و قبل از اينکه راعي دست دراز کند در جلو باز بود و محسن بيرون ايستاده بود. ‏در را محکم بسته بود. عفت گفت: «محسن، محسن!»‏

از جوي آب پريد. از کنار پياده‌رو مي‌رفت، دو دست در جيب‌هاي شلوار. عفت گفت: «به ‏جهنم.» و لغزيد جلو فرمان. به محاذات محسن که رسيدند نگه داشت و چند بار بوق زد. ‏محسن نگاه نکرد، بعد هم پيچيد توي کوچه‌اي. ‏

راعي گفت: «اجازه بفرماييد من بروم. شما شايد بخواهيد با اين‌ها زندگي کنيد، آن‌وقت از ‏حالا ...»‏

راه افتاده بود. گفت: «گور پدر همه‌شان. آدم که نمي‌تواند به همه حساب پس بدهد.»‏

حرف وحدت بود. هنوز هم در او حرف مي‌زد. گفت: «پس اجازه بفرماييد من هم بيايم جلو. اين ‏طور که خوب نيست.»‏

نه، نمي‌بايست. بوي عطرش، به‌خصوص حالا، ناراحتش مي‌کرد. شيشه را پايين کشيد. ‏سيگارش را در آورد: «اجازه مي‌فرماييد.»‏

‏«خواهش مي‌کنم.»‏

عفت گفت: «جواب من را نداديد. البته مجبور نيستيد. اما من مي‌خواستم، آن‌هم حالا که ‏باش صحبت کرده‌ايد، بفرماييد من چه کار کنم.»‏

‏«مگر خودتان تصميمي نگرفته‌ايد؟»‏

‏«گرفته بودم، اما فکر نمي‌کردم ممکن است به اين قيمت تمام بشود.»‏

‏«به چه قيمتي؟»‏

‏«همان که توي کاغذش نوشته بود. در اين مورد که حرفي بهش نزديد؟»‏

‏«چرا، متأسفانه. از دهنم در رفت. شايد هم چون عصبي‌ام کرد گفتم.»‏

‏«چي گفت؟ نظرش چي بود؟ واقعاً مي‌خواهد چه کار کند؟»‏

‏«دقيقاً که نمي‌شود گفت، يعني اين امکان هست که همين امشب کار را فيصله بدهد و يا ... ‏راستش نمي‌دانم. خودتان بهتر مي‌شناسيدش. در اين گونه موارد کافي است آدم کتابي را ‏باز کند و شعري بخواند، آن‌قدر تلخ، که ببيند بدتر از اين هم سابقه داشته؛ و يا مثلاً يک قمري ‏بيايد روي هرﮤ‏ پنجرﮤ‏ آدم بنشيند.»‏

‏«پرده را انداخته است.»‏

‏«بله، ديدم، وقتي هم من پنجره را باز کردم گفت : "لطفاً، آن پنجره را ببند." با اين‌همه ‏نمي‌شود پيش‌بيني کرد.»‏

‏«يک روزي من مي‌توانستم، همه چيزش برايم آشنا بود. حتي مي‌توانستم بگويم که حالا مثلاً ‏چي فکر مي‌کند. اما يک‌دفعه عوض شد. نفهميدم چرا. مطمئنم که ربطي به اعتياد و ‏نمي‌دانم ترکش نداشت. حالا هم نمي‌کشد. اما با وجود اين عوض شده است، طوري که فکر ‏مي‌کنم غريبه است، اولين بار است که مي‌بينمش. تازه حرف‌هاش، کارهاش آن‌قدر ضد و ‏نقيض است، آن‌قدر شلوغ است که گيجم کرده است. ببينيد، شما باور مي‌کنيد آدمي به دل‌‏رحمي وحدت سگ همسايه را کشته باشد؟»‏

راعي گفت: «پس براي همين صداي پارسش را نشنيدم؟ هر وقت مي‌آمدم، تا به کنار نرده ‏مي‌رسيدم پارس مي‌کرد.»‏

‏«وحدت هم همين را مي‌گفت، مي‌گفت: "ساعت دوازده وقتي آدم مست باشد، تا در را باز ‏مي‌کند و قدم در راهرو مي‌گذارد يک‌دفعه با آن صداي نخراشيده چرت آدم را مي‌درد." يک ماه ‏پيش يک روز عصر ديدم نشسته است کنار نرده‌ها. سگ آن طرف نرده بود. پارس نمي‌کرد. ‏تکه‌گوشتي جلوش بود، داشت بو مي‌کرد. دويدم پايين. بهش گفتم: "نکند چيزي توش ريخته ‏باشي؟" گفت: "نه، مي‌خواهم باش دوست بشوم. راهش همين است." سگ که تکه‌گوشت ‏را خورد خيالم راحت شد. اما باز بهش گفتم: "اين سگ قيمتي است، مي‌بيني که. تربيت‌‏شده است. مبادا بلايي سرش بياوري." گفت: "خيالت راحت باشد. ديگر درست شد." اما باز ‏شب که آمد غر مي‌زد، فحش مي‌داد به هر چه سگ است و به‌خصوص سگ‌هاي اصيل. ‏مي‌گفت: "اين اقلاً روزي دو سه کيلو گوشت لخم نفله مي‌کند تا شب بيايد کنار نرده و يک‌‏دفعه توي دل آدم پارس کند."»‏

چراغ که سبز شد راعي پرسيد: «بالاخره چي شد؟»‏

‏«راستش نفهميدم. از گريـﮥ‏ پيرزن فهميدم که سگ طوريش شده. مي‌گفت: "حتماً کار دزد ‏بوده." شب که وحدت آمد بهش گفتم. گفت: "بله، فهميدم. پارس نکرد." بعد هم شنيدم که ‏توي اتاقش مي‌خواند:‏
امـروز بکـش چو مي‌تـوان کـشت / کاتش چو بلند شد جهان سوخت
مــگذار کــه زه کــــند کــــمان را / دشـمن که به تير مي‌توان دوخت

‏«گفتم: "کار تو نباشد؟" گفت: "خواهش مي‌کنم. تو ديگر امشبم را خراب نکن، براي اينکه اين ‏اولين شبي است که تا در را باز کردم چيزي از توي تاريکي، از پشت آن نرده و ياس لعنتي ‏پارس نکرد." گفتم: "اما اين را هم بدان که پيرزن داده است تشريحش کنند، مي‌خواهد بداند ‏چي شده که يک‌دفعه افتاده و مرده. مي‌گفت، ديدم افتاده کنار نرده، به پشت، و پاهاش ‏مي‌لرزد. وقتي من رسيدم پوزه‌اش را ماليد به پام." باز خواند:‏

ادامه